body=[Geen afbeelding beschikbaar]

Johanna Antonia (An) van den Berk

Nuland 2 april 1925 - Nuland 2 maart 1945 (19)

Wel gestorven, niet vergeten

Johanna 'An' van den Berk (2 april 1925 - 2 maart 1945)

Johanna was de oudste dochter van Gerardus van den Berk (Nuland 16 februari 1882 - Nuland 26 juli 1967) en Jacoba de Veer (Nuland 16 september 1891 - Nuland - 8 oktober 1979). Gerardus en Jacoba woonden op 't Heike, langs de huidige Industriestraat. Het huwelijk met Jacoba de Veer was niet zijn eerste. Eerder was hij getrouwd met Adriana Maas. Uit dit huwelijk werden vier kinderen geboren. Adriana overleed in het kraambed, nadat ze van Hendrikus was bevallen. Gerardus bleef daarna tien jaar weduwnaar en trouwde uiteindelijk met Jacoba de Veer. Uit dit huwelijk werden drie kinderen geboren. Dochter An werkte vóór en tijdens de oorlog bij enkele Nulandse gezinnen. Zo werkte ze bij Jan van den Boogaard in het dorp, bij kruidenier Grad van den Broek langs de Rijksweg en bij bakker Fons Sommers. Toen Nuland in 1944 in de gevechtszone lag, moest het gezin Van den Berk zijn woning aan op 't Heike verlaten. Ze verkasten tijdelijk naar de woning van Hendrikus van den Berk-Zwanenberg en later naar Driek van der Leest aan de Koppeldijk. Later vertrok het hele gezelschap te voet Naan Nistelrode, waar ze bij kapper	20
Van Tilburg onderdak vonden. Nadat Nuland in oktober 1944 was bevrijd van de Duitsers keerden de familie Van den Berk en de andere Nulanders terug naar huis. De woning aan 't Heike was vrijwel ongeschonden gebleven. Als één van de weinige, want grote delen van het dorp waren in die herfstmaanden met de grond gelijk gemaakt. Kort na de invasie bij Normandië zette Hitler een nieuw wapen in. Met grote regelmaat schoten de Duitsers V-1's en V-2's richting London. Deze zogenoemde Vergeltungswaffe eisten vele burgerslachtoffers. Later werden ook Belgische steden zoals Luik, Brussel en Antwerpen bestookt met de vliegende bom. Vooral Antwerpen - de belangrijkste doorvoerhaven van de geallieerden - moest het ontgelden. De vliegende bommen werden gelanceerd vanaf Duits grondgebied en installaties in Drente en Overijssel. Van de afgeschoten V-1's bereikte slechts een kwart hun doel. De meeste werden voortijdig onklaar gemaakt of stortten kort na de lancering neer. Omdat Nuland precies in de vliegroute van de onbemande vliegtuigen lag, stortten ook bij ons regelmatig V-1 's neer. De dagboeken van Wouter Lutkie geven een goed beeld van het nieuwe gevaar uit de lucht. Op 16 december - het begin van het Ardennenoffensief - vlogen de eerste raketbommen over ons dorp. Twee dagen later stortte de eerste V-1 in de buurt neer. Lutkie in zijn dagboek:	21
18 december 1944 Boem - Een slag die de grond doordendert. Er davert iets van de zoldering op mijn hoofd. Boem - en dan vallen de kanonnen bij. En trekt er een pilootloos vliegtuig door de lucht. 19 december 1944 De slag van gisteravond. Een vliegende bom stortte neer op Heesch'Vinkel, Wolvenbosch of Monnikenbosch. Een grote hap eruit. Maar geen huizen in de nabijheid. Sindsdien hoorden we vele andere vliegende bommen vliegen, niet vallen. Mochten ze alle neerkomen in de onbewoonde bossen of in de zee. 30 december 1944 Door de lucht razen en tieren de raketbommen. Evenzo gedurende de afgelopen nacht boven Oss. Op dit ogenblik pruttelt er een boven ons heen. Onze oren, onze aandacht, onze zenuwen volgen hem. Als de ontploffingen ophouden, dan gaat hij dalen, dan valt hij neer, aldus is ons geleerd. En vallen doet ie snel, afschuwelijk snel. Daarom zodra de motor plots stilhoud, gaat je de kelder in, of plat ter aarde, neusgaten en oren dichtstoppend. Houdt de motor niet op te brullen. Kelder in, kelder in? Dit huis heeft geen kelder! In de navolgende weken vlogen vele vliegende bommen over de streek en stortten er diverse neer. Gelukkig meestal met alleen materiële schade als gevolg. Op 2 maart 1945 veroorzaakte een V-1 echter een groot menselijk drama. Nadat Nuland twee dagen achtereen door een V-1 werd getroffen, stortte in die nacht om 3.30 uur een V-1 neer op het huis van de familie Van den Berk op 't Heike. Het huis werd volledig verwoest. Driek Maas was als eerste bij de ravage aanwezig en haalden de slachtoffers onder het puin vandaan. Gerardus, Jacoba en Jaan waren gewond, van wie Jaan ernstig. Dochter An had de hevige ontploffing niet overleefd. Ze was op slag dood. Dochter Bets bleef ongedeerd en werd tijdelijk bij de buren (Bert van Helvoirt) ondergebracht. Dokter Tonino uit Berlicum werd gewaarschuwd en verleende eerste hulp. Het stoffelijk overschot van de negentienjarige An werd naar een nabij gelegen woning gebracht. Vader Gerardus, moeder Jacoba en dochter Jaan werden naar het ziekenhuis gebracht.	22
In zijn dagboek schreef Lutkie uitgebreid over het drama op 't Heike: 2 maart 1945 Uit een ongedurig hazeslaapje plots klaar wakker door een klap die me in het bed omhoog wipt. Ik grijp naar het zaklampje, steeds onder mijn hoofdkussen, belicht het horloge aan mijn pols. Tegen half vier. Sta op, doch zie noch hoor iets verontrustends, niet binnen, niet buiten het huis. Als ik omstreeks half zeven uitga om Mis te lezen, weet Moeder Dirks al te vertellen, dat er een vliegende bom is gevallen op het Heike, misschien 500 meter afstand. Tegen het huiske van arme drommels. Verpulverd het huiske. De mensen ten deel dood, de overige levenslang verminkt. Drie dagen achtereen 'n vliegende bom op Nuland. Eergisteren op Koppeldijk, gisteren bij Pelgrimsche Hoeve, vandaag op het Heike." Waarnemend burgemeester Van Hulst maakte dezelfde dag nog een spoedrapport op: Ter voldoening aan Uw circulaire van 26 januari 1945, Sectie Fa, nr. 24b, deel ik U hierbij mede, dat heden om ongeveer half vier v.m. en gisteren op 1 Maart om ongeveer kwart voor zeven v.m. een V1 wapen is neergekomen. Schade aan militaire eigendommen werd niet veroorzaak. Bij het neerkomen van de V1 hedenmorgen, werd een woonhuis totaal verwoest, waarin een dode viel te betreuren, en 3 gewonden, welke laatste naar het ziekenhuis zijn vervoerd; De burgemeester van Nuland." Een dag later volgde een uitgebreid rapport: UITGEBREID RAPPORT V 1 V1 neergekomen op 2 Maart 1945; 3.30 v.m. Schets omtrent plaats reeds door U ontvangen. Geen militairen gedood of gewond. Eén burger gedood (vrouwel.) en 3 burgers gewond. Geen schade aan militaire eigendommen. Een boerderijtje geheel verwoest. Aan omliggende panden zeer veel pannen- en glasschade en beschadeging van ramen en deuren. Geen schade aan openbare gebouwen. Brand van zeer geringe omvang ontstaat, veroorzaakt door onderdelen V1 waarvan sommige in stro terecht gekomen waren (Mogelijk ook fosfor?). Geen luchtalarm. Nadering van het projectiel door sommigen gehoord en waarschijnlijk ook gezien. Motor bij neerkomen nog in werking. Gemeld schriftelijk bij Civil Affair en Mil. Commissaris op 2 Maart 1945. Passerend chauffeur Geallieerd Leger heeft bericht doorgegeven naar Heesch, vanwaar transportauto met 3 personen voor de eerste hulp is gezonden. Stoffelijk overschot slachtoffer is vervoerd naar nabij gelegen woning. Dr. Tonino (Berlicum) heeft eerste hulp verleend. Geestelijke bijstand verleend door pastoor der parochie. Voor bewaking van het verwoeste pand is zorg gedragen door politie. Plaatselijke leider ongeval: Hoofd Luchtbeschermingsdienst. Geen moeilijkheid coördinering militaire en burgelijke diensten. Geen bijzondere opmerkingen. Vader en moeder Van den Berk mochten na het ongeval al weer snel het ziekenhuis verlaten. Dochter Jaan verbleef nog drie maanden in het hospitaal. An werd begraven op het parochiekerkhof van Nuland.	23

Gert-Jan van Zoggel, 'Wel gestorven, niet vergeten' in: Spoorzoeker 1/2 (1999) 20-24

Gert-Jan van Zoggel, 'Wel gestorven, niet vergeten' in: Spoorzoeker 1/2 (1999) 20-24

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |